درس یازدهم زن پارسا
نوع نثر : ساده و روان
از کتاب تذکره الاولیای عطّار نیشابوری
معنی :
گفته اند شبی که رابعه ( رابعه ی عدویّه از ن خداشناس ، پارسا و بزرگ قرن دوم هجری ) به دنیا آمد ، در خانه ی پدر او ، آن مقدار لباس نبود که رابعه را در آن قرار دهند و چراغی هم در خانه وجود نداشت.
لغت :
نقل الست : گفته اند / رابعه : در لغت به معنی چهارم ( در این جا اسم زن عارف مشهور قرن دوم هجری است .) / عارف : خداشناس / پرهیزگار : پارسا / د وجود آمد : به دنیا آمد/ چندان : آن اندازه / جامه : لباس
نکته دستوری :
واژه های << خانه >> و << جامه >> ساده هستند. / نبود ( = وجود نداشت ) : فعل غیر اسنادی ( در گذشته به فعل غیر اسنادی ، فعل << خاص >> می گفتند.)
معنی :
پدر او سه دختر داشت و رابعه ، چهارمین دختر بود. به این علّت ، به او رابعه می گویند ؛ همسرش به او گفت : << به خانه ی فلان همسایه برو >> و روغن به اندازه یک چراغ بگیر.
لغت :
آز آن : به این علّت / عیال : همسر ، خانواده / فلان : اشاره به یک شخص یا یک چیز نامعلوم و مبهم.
نکته دستوری :
<< را >> در پدر او را ، مفهوم مالکیّت می دهد و در فعل تغییر معنی ایجاد می کند. در این جمله ، فعل << بود >> به << داشت >> تبدیل می شود : پدر او سه دختر داشت.
معنی :
پدر رابعه ، با خود عهد کرده بود که از انسان ها ، چیزی نخواهد بلند شد و به خانه ی آن همسایه رفت و برگشت و گفت : خوابیده اند . بنابراین ناراحت شد و خوابید و پیغمبر را که درود و رحمت خدا بر او باد ف خواب دید. گفت : <<ناراحت نباش ، زیرا این دختر ( رابعه ) ، بزرگی ات که هفتاد هزار نفر از امّت من با میانجی گری و خواهش او ، مورد عفو الهی قرار خواهند گرفت. ( گناهان هفتاد هزار امّت من به خاطر در خواست و خواهش رابعه از بین می رود.)
لغت :
عهد : پیمان / مخلوق : بندگان خدا ، آفریده / دل تنگ : ناراحت / بخفت : خوابید / علیه السلام : درود و رحمت خدا بر او باد / سیّده : سرور ، بزرگ / امّت : پیروان یک دین و پیغمبر / شفاعت : خواهش گری
نکته دستوری :
عهد کرده بود : ماضی بعید / برخاست : ماضی ساده پیشوندی / خفته اند : ماضی نقلی / بخفت : ماضی ساده / خواهند بود : مستقبل ( آینده )
معنی :
وقتی رابعه بزرگ شد ، پدر و مادرش فوت کردند و در شهر بصره خشک سالی شدیدی آشکار شد و خواهران او پراکنده شدند و رابعه به دست انسان ستمگری گرفتار شد.
رابعه را با گرفتن چند سکه ی نقره ، فروخت . صاحب رابعه ، او را وادار می کرد که کارهای سخت و دشواری را انجام دهد. روزی رابعه به زمین خورد و دستش شکست . صورتش را بر خاک قرار داد و با خدا راز و نیاز می کرد و می گفت : پروردگارا من تنها و بدون مادر و پدر هستم و دست صاحبم گرفتار و ناراحت و آزرده هستم.
لغت :
قحطی : خشک سالی / متفرّق : پراکنده / درم : سکه ی نقره ، درهم / خواجه : سرور ، صاحب / مشقّت : سختی ، دشواری / غریب : بیگانه ، نا آشنا
معنی :
من به خاطر این همه رنج و سختی ، ناراحت و غمگین نیستم ، مگر خشنودی و رضایت تو لازم است تا این که بدانم از من راضی و خشنود هستی یا نه ؟
شنید که ناراحت نباش ، در آینده آن چنان مقام و عظمتی به دست می آوری که نزدیکان خدا و فرشتگان به تو افتخار بکنند.
لغت :
الاّ : مگر ، به جز / رضا : خشنودی / تو : خدا / جاه : مقام ، شکوه / مقرّبان : نزدیک شدگان ، کسی که منزلت پیدا کرده باشد.
نکته دستوری :
<< ت >> در جاهیت ، نقش متمم دارد : جاه برای تو خواهد بود
معنی :
پس رابعه به خانه رفت و همیشه روزه دار بود و هر شب تا صبح مشغول عبادت بود. یک شب خواجه از خواب بیدار شد . صدایی شنید . نگاه کرد ، رابعه را دید که در سجده است.
لغت :
دایم : همیشه / همه شب : تمام شب / تا روز بر پای بود : تا صبح مشغول عبادت بود ./ از خواب در آمد : بیدار شد.
نکته دستوری :
داشتی ، کردی و بودی : ماضی استمراری ساخت قدیم
معنی :
می گفت: << پروردگارا : تو آگاهی که من علاقه ی قلبی ام این است که از فرمان و دستور تو پیروی کنم و خدمت کردن از تو برای من مثل نور چشم عزیز است .
اگر اختیار کارها در دست من بود ، لحظه ای از فرمان بردباری و اطاعت از تو ، غفلت و خودداری نمی کردم . امّا تو مرا زیر دست آفریده خود قرار دادی . به این علّت ، دیر به عبادت تو می آیم .
لغت :
هوای : میل / موافقت : همراهی ، سازگار / استی : می بود ، باشد / از آن : به این علّت .
نکته دستوری :
نیاسودمی : ماضی استمراری ( نمی آسودم )
معنی :
راه خروج را پیدا نکرد . چادر را سر جایش گذاشت . بعد از آن ، راه خروج را پیدا کرد.
نکته دستوری :
باز یافت : فعل پیشوند ، ماضی ساده
معنی :
به همین شکل این کار را هفت بار تکرار کرد.
لغت :
همچنین : به همین شکل و ترتیب
معنی :
از گوشه عبادتگاه صدای بلندی به گوش رسید که ای مرد ، خود را خسته و ناراحت نکن ، زیرا ، او چند سال است که عاشق و شیفته ما است. شیطان ، جرئت ندارد که نزدیک او ( مزاحم او ) شود. هرگز نمی تواند که به او نزدیک شود و آسیب برساند . ای ، تو خودت را آزار نده ، زیرا اگر دوست ما ( رابعه ) خواب است ، خداوند بیدار است و از او محافظت می کند .
لغت :
صومعه : عبادتگاه ، دیر ، محل عبادت / رنجه : ناراحت ، آزرده / ابلیس : شیطان / زهره : جرئت ، شهامت / طرّار : ، راهزن
آرایه ها :
دل سپردن : کنایه از علاقه مند شدن ، عاشق شدن / زهره : مجازاً جرئت ( در اصل کیسه ی صفراست که به کبد متصل است و مایعی زرد و تلخ در آن است.)/ دوست ( در دوست دیگر بیدار است ) : استعاره از خدا / خفته و بیدار : تضاد
نکته دستوری :
را کی زهر آن بود که گرد او گردد ؟ جمله استفهام انکاری
خود ارزیابی
1- چرا پدر رابعه ، شب تولد او دل تنگ خوابید ؟
زیرا نه در خانه لباسی داشت که نوزادش را در آن بپیچند و نه چراغی که خانه را گرم و روشن کند.
2 چه عنوان های دیگری می توان برای این درس انتخاب کرد؟
3 مهم ترین ویژگی های اخلاقی رابعه چه بود؟
نوشتن
1 هر یك از واژگان زیر با كدام نشانة جمع به كار نمی روند؟
ها ات ان
مخلوق
طرّار
ظالم
نظر
غریب
2 با توجّه به متن درس، واژة(دوست)در جمله زیر، به چه اشاره دارد؟
اگر یک دوست خفته است، دوست دیگر بیدار است
3جاهای خالی را با کلمات مناسب پر کنید.
1او شعری سرود. ماضی استمراری
ماضی ساده سوم شخص مفرد از مصدر سرودن.
ماضی مستمر دوم شخص مفرد
فعل از مصدر خواندن
درس دوازدهم: خدماتِ متقابل اسلام و ایران
درس یازدهم: عهد و پیمان، عشق به مردم، رفتار بهشتی، گرمای محبّت
، ,رابعه ,معنی ,خانه ,آمد ,پدر ,پدر او ,، در ,، رابعه ,در خانه ,خانه ی
درباره این سایت